min
O projekcie
min
W połowie 2010 roku Fundacja EkoRozwoju rozpoczęła realizację projektu „Reintrodukcja i restytucja niepylaka apollo na Dolnym Śląsku”. Podstawowym działaniem projektowym jest hodowla niepylaka w warunkach kontrolowanych, w celu zabezpieczenia puli genowej oraz namnożenia motyli do przyszłej reintrodukcji (czyli wprowadzenia do środowiska w miejscach, w których niepylak dawniej występował, ale współcześnie jest nieobecny). more
GDZIE JESTEŚ:     O PROJEKCIE >> opis projektu >> działania
minmin

Hodowla niepylaków na potrzeby projektu

min

05 marca 2013

Jednym z najsilniej zagrożonych, a zarazem najsłynniejszych gatunków motyli dziennych Polski jest niepylak apollo. Atrakcyjny wygląd tego pazia, jego znaczne rozmiary, a także silne powiązania siedliskowe z obszarami górskimi uczyniły z tego gatunku jeden z symboli przyrody Polski.

O niepylaku raz jeszcze

Niestety atrakcyjny wygląd apolla przysporzył mu w niegdyś wiele problemów, wypreparowane okazy apolla były nie lada gratką dla kolekcjonerów.
Pomimo objęcia motyla ochroną prawną, w tym międzynarodowym zakazem handlu na mocy konwencji CITES, a także coraz bogatszej wiedzy na temat biologii gatunku, w dalszym ciągu motyl ten uznawany jest za jeden z najszybciej ginących gatunków Europy.

Zanik gatunku postępuje również na ziemiach polskich. W przeciągu ostatnich 100 lat większość populacji niepylaka apollo przestało istnieć. Pod koniec XIX wieku motyl ten wyginął  w Sudetach.  Podobny los spotkał populacje z Bieszczadów, Beskidu Niskiego, Beskidu Sądeckiego i Pogórza Cieszyńskiego, które wymarły między rokiem 1900, a 1950. Obecnie ostatnie ostoje tego motyla znajdują się w Tatrach i Pieninach.
Również w przypadku tego motyla jedną z głównych przyczyn jego zaniku były przekształcenia siedlisk. Motyl ten zamieszkuje bezleśne, nasłonecznione stoki górskie, piargi, eksponowane na południe murawy kserotermiczne. Warunkiem obecności niepylaka apollo jest liczne występowanie rozchodnika wielkiego - rośliny pokarmowej jego gąsienic.
Środowisk spełniających wymagania niepylaków pozostało bardzo niewiele. Na dodatek łatwo ulegają one przekształceniom na skutek naturalnej sukcesji, prowadzonych zalesień na stokach górskich, działalności rolniczej czy rozbudowy infrastruktury. Innych przyczyn należy upatrywać w dawnej działalności kolekcjonerów, liczebności nie sprzyjają również anomalie pogodowe, zanieczyszczenie środowiska, a także słabe zdolności migracyjne motyli, a co za tym idzie erozja puli genowej populacji.

Stojący na krawędzi zagłady gatunek, na początku lat 90 – tych XX w objęty programem ochrony czynnej. Działaniami objęto pienińską populację motyli, którą namnażano w warunkach hodowli. Tamtejsza populacja liczyła wówczas około 30 osobników. Uzyskane na drodze hodowli osobniki wypuszczano we wcześniej przygotowanych stanowiskach. Restytucja gatunku zakończyła się sporym sukcesem. Do roku 2004 w Pieninach latało ok. 1000 osobników. Oprócz samej hodowli motyli, równolegle prowadzono badania naukowe, które miały wskazać główne przyczyny wymierania gatunku, a także działania mające na celu przywrócenie odpowiedniego stanu siedlisk motyli. Niestety niekorzystne warunki pogodowe w latach następnych zredukowały tą liczbę do około 100- 150 sztuk.


    
Próby odtworzenia gatunku prowadzone są również na Dolnym Śląsku.

W latach 1994-1995 P. apollo był reitrodukowany w rezerwacie przyrody „Kruczy Kamień” w Sudetach. Wprowadzono tam 50 zapłodnionych samic pochodzących od skrzyżowanych w 1991 roku dwóch samców populacji pienińskiej z dwiema samicami populacji alpejskiej. Niepylaki apollo obserwowane są w rezerwacie przyrody „Kruczy Kamień” od 1994 do 2006 roku. W latach kolejnych.

 

Hodowla w Sycowie

Od roku 2005 rozpoczęto hodowlę niepylaka apollo na terenie Arboretum Leśnego Nadleśnictwa Syców. Decyzją Ministerstwa Ochrony Środowiska na ten cel przekazano 250 jaj z hodowli prowadzonej w Pienińskim Parku Narodowym. W latach kolejnych, uzyskane w hodowli  jaja jak i motyle dorosłe były przenoszone na powierzchnie adaptacyjne w rezerwacie „Kruczy Kamień” oraz w pobliżu góry Chojnik.
Za główny cel reintrodukcji w programie czynnej ochrony niepylaka apollo na Dolnym Śląsku  przyjmuje się przywrócenie tego gatunku na obszarze znajdującym się w granicach historycznego zasięgu apolla uzupełnionego o sieć nowych stanowisk. Główna uwaga badaczy zwrócona jest na obszar Sudetów, w tym szczególnie tereny Parku Narodowego Gór Stołowych, Karkonoskiego Parku Narodowego, a także kilkunastu Dolnośląskich Parków Krajobrazowych, gdzie docelowo mają powstać centra reintroduckji gatunku.
Niepylaki hodowane są na terenie Arboretum Leśnego w Nadleśnictwie Syców. Proces hodowli wymagały wielomiesięcznych przygotowań. Teren został ręcznie odchwaszczony oraz podzielony na mniejsze parcele, które obsadzono rozchodnikami. Rośliny okazały się nadspodziewanie kapryśne z uwagi na zbyt kwaśne podłoże i została wymieniona w kolejnym roku. W celu stworzenia możliwie najlepszej bazy pokarmowej dla żerujących na rozchodniku gąsienic niepylaka przygotowano różne warianty podłoża.
Bulwy rozchodników pobierane były z różnorodnych stanowisk. Rośliny sadzono w dużym zagęszczeniu, tak aby stworzyć gąsienicą możliwie najlepsze warunki do rozwoju. Gąsienice żerowały w specjalnie przygotowanych, oddzielonych szklanymi płytami boksach. Na jednej grządce rozstawianych jest 6 hodowlarek o powierzchni około 1,5m². Oprócz roślin pokarmowych wewnątrz boksów umieszczone zostały suche gałązki, które stanowiły schronienie gąsienic. Nad całą powierzchnią hodowli rozwieszona została siatkę zabezpieczającą. Stanowi ona  osłonę kilkudziesięciu przed ptakami, ale również przed dzikami, zającami, sarnami, które mogłyby narobić sporo zniszczeń.

Wylęgające się na przełomie lutego i marca gąsienice umieszczano we wcześniej przygotowanych hodowlarkach. Po kilku tygodniach żerowania larwy przenoszone były do nowych boksów, gdyż zgryzane rozchodniki wydzielają substancje obronne i po pewnym czasie stają się niejadalne dla gąsienic. Z tego względu konieczny jest stały monitoring żerujących gąsienic i przenoszenie ich co jakiś czas na nowe grządki roślin. Istotne jest również zapewnienie pokarmu dla gąsienic w różnych stadiach wzrostowych. Gąsienice wykluwają się w przeciągu kilku tygodni. Młode osobniki mają inne wymagania pokarmowe aniżeli starsze larwy i żerują wyłącznie na świeżo rozwiniętych pędach rozchodników.  Prawidłowo karmione gąsienice szybko rosną. Dla ich rozwoju niezbędne są również odpowiednie warunki pogodowe. Niestety niesprzyjająca aura może pokrzyżować plany hodowcą. Dużym zagrożeniem okazały się być mrówki, które atakowały żerujące gąsienice.
Pomimo zagrożeń spora część gąsienic pomyślnie kończyła swój rozwój. Gotowe do przepoczwarczenia gąsienice łatwo było poznać gdyż wytrwale wędrowały wzdłuż szklanych ścian boksów. Z uwagi na możliwość zniszczenia poczwarek przez mrówki, larwy takie przenoszone są do tekturowych pojemników, w których bezpiecznie dokonywało się przepoczwarczenie. W ciągu kilku tygodni wewnątrz poczwarek powstaje owad dorosły.
Motyle wylęgają się w czerwcu. Jako pierwsze pojawiają się samce, dopiero po kilkunastu dniach lęgną się osobniki żeńskie. Motyle latają we wcześniej przygotowanych wolierach, wewnątrz których, umieszczono całą gamę nektarodajnych kwiatów. Motyle szczególnie upodobały sobie goździki, ostrożenie, osty, koniczynę. Aktywności motyli sprzyjają słoneczne dni, podczas których odwiedzają kwiaty, a także kojarzą się w pary. Kopulujące pary umieszczane są w specjalnych rękawach, gdzie samice składają jaja. Część samic składa tylko kilka jaj, inne z kolei prawie 200, średnio jest to około 70 jaj. Po dobyciu godów samce są oznaczane, a następnie przenoszone do wspólnej woliery, gdzie mają szansę na przekazanie swoich genów kolejnym samicom.
Wszystkie złożone jaja zostają dokładnie policzone i przygotowane do zimowania. Jaja umieszczone w specjalnych pojemnikach gdzie czekają na wiosnę. Warunki przechowywania jaj są zbliżone do tych panujących w środowisku naturalnym. Tylko w ten sposób można zapewnić rozwijającym się gąsienicą odpowiednie pożywienie. Larwy niepylaka rozwijają się bowiem równolegle rozwijającymi się pędami i liśćmi rozchodników. Wczesną wiosną kolejne pokolenie tych pięknych zwierząt rozpoczyna swoje pełne niebezpieczeństw życie. Miejmy nadzieję, że dzięki wysiłkom osób zaangażowanych w ochronę motyli już w niedługiej przyszłości będziemy mogli cieszyć nasze oczy widokiem tych arystokratycznych motyli również na Dolnym Śląsku.
Dzięki przetarciu szlaków w ramach programu ochrony czynnej niepylaka apollo, w przyszłości łatwiej będzie określić zakres podobnych działań dla innych zagrożonych motyli. Bez wprowadzenia podobnych działań, w tym ochrony cennych przyrodniczo siedlisk już za kilka lat wiele z tych pięknych i tajemniczych zwierząt bezpowrotnie zaniknie z naszego Kraju, a o ich istnieniu świadczyć będą jedynie ususzone okazy w muzealnych gablotkach.



Literatura:

Buszko J., Masłowski J. 2008. Motyle dzienne Polski. Wydawnictwo „Koliber & Jarosław Buszko, Janusz Masłowski,     Nowy Sącz, 274 pp.
Buszko J., Nowacki J. 2002. Lepidoptera Motyle. [In:] Z. Głowaciński (ed.). Czerwona lista zwierząt ginacych i zagrozonych w Polsce. Instytut ochrony Przyrody PAN, Kraków, 156 pp.
Dąbrowski J. S., Krzywicki M. 1982. Ginące i zagrożone gatunki motyli (Lepidoptera) w faunie Polski. Cz 1. Nadrodziny: Papilionoidea, Hesperioidea, Zygaenoidea. PWN, Kraków - Warszawa: 171 ss.
Dąbrowski J. S., Witkowski Z. 1986. O ratunek dla pienińskiego niepylaka apollo. Przyr. Pol., 9: 13.
Dąbrowski J. S., Witkowski Z. 1992. Parnassius apollo (Linné, 1758) Niepylak apollo. [In:] Polska czerwona księga zwierząt, Z. Głowaciński (ed.). PWRiL, Warszawa: 262-265.
Masłowski J. 2006. Uwagi o trzech prawnie chronionych gatunkach motyli dziennych (Lepidoptera, Papilionoidea) w Sudetach. Przyroda Sudetów, 8: 81-88.
Masłowski J., Fiołek K. 2010. Motyle Świata. Paziowate - Papilionidae. Wydawnictwo „Koliber“, Nowy Sącz, 232 pp.
Nakonieczny M., Kędziorski A. 2010. Uratowane ogniwo - wkład badań ekotoksykologicznych w program restytucji niepylaka apollo w Pienińskim Parku Narodowym. http://www.ekoedu.uw.edu.pl/rep/pdf/f417db1233ad1f1cacb4ab9c98cb7058.pdf
Warecki A. 2010. Motyle dzienne Polski Atlas Bionomii. Wydawnictwo „Koliber & Adam Warecki, Nowy Sącz, 320 pp.
Weiner J. 2007. Kłopoty z Bioróżnorodnością. Wszechświat, 108(7-9): 177-180.
Wenta J. 2011. Parnassius apollo potwierdzony. Tatry, 37(3): 49.
Witkowski Z. 1989. O występowaniu niepylaka apollo Parnassius apollo i niepylaka mnemozyny Parnassius mnemosyne w Pienińskim Parku Narodowym. Chr. Przyr. Ojcz., 4-5: 53-56.
Witkowski Z. 2004. Parnassius apollo (Linnaeus, 1758). [In:] Z. Głowaciński, J. Nowacki 2004. Polska czerwona księga zwierzat. Bezkręgowce. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie i Akademia Rolnicza w Poznaniu, Kraków, 448 pp.

FOTOGALERIE
http://eko.org.pl motyle.php?dzial=2&kat=12&art=4 motyle.php?dzial=2&kat=9&art=15 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=3&kat=14&art=7 motyle.php?dzial=2&kat=12&art=4 motyle.php?dzial=4&kat=17&art=16 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=2&kat=22&art=5 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=2&kat=9&art=15 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=3&kat=14&art=7 motyle.php?dzial=3&kat=14&art=7 motyle.php?dzial=5&kat=18&art=12 motyle.php?dzial=2&kat=9&art=15 motyle.php?dzial=5&kat=18&art=12 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=2&kat=12&art=4 motyle.php?dzial=2&kat=9&art=15 motyle.php?dzial=2&kat=9&art=15 motyle.php?dzial=4&kat=16&art=14 motyle.php?dzial=6&kat=20&art=18 motyle.php?dzial=6&kat=19&art=20 motyle.php?dzial=3&kat=14&art=7 motyle.php?dzial=2&kat=22&art=5 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=2&kat=9&art=15 motyle.php?dzial=2&kat=22&art=5 motyle.php?dzial=5&kat=18&art=12 motyle.php?dzial=5&kat=18&art=12 motyle.php?dzial=6&kat=19&art=20 motyle.php?dzial=2&kat=22&art=5 motyle.php?dzial=2&kat=12&art=4 motyle.php?dzial=4&kat=16&art=14 motyle.php?dzial=2&kat=22&art=5 motyle.php?dzial=4&kat=16&art=14 motyle.php?dzial=2&kat=22&art=5 motyle.php?dzial=3&kat=13&art=6 motyle.php?dzial=4&kat=16&art=14 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=6&kat=19&art=20 motyle.php?dzial=6&kat=19&art=20 motyle.php?dzial=2&kat=12&art=4 motyle.php?dzial=2&kat=10&art=3 motyle.php?dzial=2&kat=22&art=5 motyle.php?dzial=2&kat=9&art=23
ZAPISZ SIĘ DO NASZEGO NEWSLETTERA
e-mail: