Polskie kolibry

Większość ciem staje się aktywna dopiero po zmroku. Jednak sporo gatunków, na przekór zwyczajom większości, lata również w największe upały. Takim gatunkiem jest m. in. błyszczka jarzynówka (Autographa gamma), którą łatwo rozpoznać po charakterystycznym, białym znaku zdobiącym przednie skrzydła.
Od czasu do czasu kwitnące na oknie kwiaty odwiedzają niezwykli lotnicy. Ich sposób poruszania się przypomina lot kolibrów, z którymi zresztą są często mylone. Zwierzęta te w poszukiwaniu pokarmu zastygają w powietrzu i długą ssawką spijają nektar z kwiatów. W tym czasie ich skrzydła uderzają kilkadziesiąt razy na sekundę.
Te niezwykłe zwierzęta to zawisaki (Sphingidae), okazałe i nieraz pięknie ubarwione. W Na  świecie występuje około 1200 gatunków, w Polsce zaledwie 20. Z tej liczby zaledwie 13  stanowi stały element rodzimej fauny, pozostałych 7 to gatunki wędrowne. Jeden gatunek zawisaka - postojak wiesiołkowiec (Proserpinus proserpina) został objęty ochroną prawną.

Zawisaki charakteryzują się masywnym ciałem oraz smukłymi skrzydłami. Dzięki aerodynamicznej sylwetce motyle te są świetnymi lotnikami. Zawisaki mogą latać z prędkością ponad 50 km/h, pokonując przy tym dystanse kilku tysięcy kilometrów. Do takich wytrwałych wędrowców należy m.in. największy krajowy gatunek motyla – zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos). Ten osiągający ponad 13 cm rozpiętości skrzydeł motyl, przylatuje do Polski z Hiszpanii, Grecji lub nawet północnej Afryki. Swą nazwę zawdzięcza charakterystycznemu rysunkowi, przypominającemu ludzką czaszkę, który znajduje się na tułowiu owada. Motyl  traktowany był jako zwiastun nadchodzącej śmierci. Sylwetę motyla po dziś dzień można odnaleźć na niektórych starych grobowcach.
Gąsienice zmierzchnicy trupiej główki odżywiają się liśćmi ziemniaków lub innych roślin z rodziny psiankowatych, zaś motyle dorosłe – miodem. W poszukiwaniu pokarmu motyle wlatują do uli, gdzie krótką i mocno zbudowaną ssawką z łatwością przebijają plastry miodu.
Motyle pojawiają się w Polsce w dwóch pokoleniach. Motyle pierwszego pokolenia przylatują w maju i czerwcu z południa Europy. Drugie pokolenie pojawia się jesienią. Część spośród nich zdoła odlecieć na południe inne giną wraz z nadejście mrozów.

Najbardziej znanym przedstawicielem rodziny jest fruczak gołąbek (Macroglossum stellatarum). Ten stosunkowo niewielki motyl, o rozpiętości skrzydeł do ok. 4,5 cm jest bardzo sprawnym lotnikiem. Podczas słonecznej pogody motyle charakterystycznie zawisają nad  kwiatami petunii, floksów i innych wonnych kwiatów. Jest to jedyna okazja aby móc się im przyjrzeć.
Motyl ubarwiony jest dość niepozornie. Przednie skrzydła, tułów oraz prawie cały odwłok są koloru brunatnoszarego. Jedynie na końcu odwłoka znajdują się kępki sterczących białych i czarnych łusek, które służą jako ster podczas lotu. Tylne skrzydła są ceglastopomarańczowe.
Fruczak gołąbek pojawia się w dwóch pokoleniach. Motyla pierwszego pokolenia przylatują do Polski z południa Europy od maja do lipca. Rozwijające się u nas drugie pokolenie motyli pojawia się od  początku sierpnia do końca października. Gąsienice żyją na różnych gatunkach przytulii. Pojawiają ce się jesienią motyle zazwyczaj odlatują na południe Europy.

Najciekawiej ubarwionymi przedstawicielami rodziny zawisaków są zmrocznik gładysz (Deilephila elpenor) i zmrocznik pazik (Deilephila porcellus). Oba gatunki pospolicie występują na terenie całego kraju. Motyle aktywne są po zmroku.

Literatura:
BUSZKO J., MASŁOWSKI J.; Motyle nocne Polski Macrolepidoptera część I, Nowy Sącz 2012, s. 81