Krewni i znajomi apolla (Systematyka)

Paź królowej (Papilio machaon)

Najpospolitszym gatunkiem paziów Polski jest paź królowej (Papilio machaon). Szczególnie często spotykane są barwne gąsienice, które występują na roślinach z rodziny baldaszkowatych (Apiaceae), w tym także na roślinach ogrodowych (koprze, pietruszce czy marchwi). Motyl lata w dwóch (trzech) pokoleniach od maja do sierpnia. Ze względu na charakterystyczny wygląd paź królowej jest najbardziej znanym gatunkiem motyla. Jest to również jeden z większych przedstawicieli krajowych motyli. Rozpiętość skrzydeł waha się od 65 do 80mm. Paź królowej obecnie nie jest zagrożony wyginięciem, nie podlega również ochronie prawnej.

Paź żeglarz (Iphiclides podalirius)

Ten piękny motyl występuje głównie na południu kraju m. in. na Mazowszu, Dolnym Śląsku. Pojedyncze stanowiska znane są również z Suwalszczyzny. Gąsienice żyją na rozmaitych krzewach i drzewach tj. śliwa tarnina, czeremcha amerykańska, grusza pospolita, głóg jednoszyjkowy. Motyle latają wiosna od połowy maja do końca czerwca. Rozpiętość skrzydeł wynosi od 60 do 75mm. Motyl preferuje nasłonecznione stoki porośnięte krzewami, a także obsadzone czeremchą amerykańską suche skraje lasów. Osobniki dorosłe chętnie odwiedzają kwiaty lilaków (tzw. bzów). W Polsce paź żeglarz objęty jest ochroną gatunkową, znajduje się również w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.

Niepylak mnemozyna (Parnassius mnemosyne)

Niepylak mnemozyna występuje niemal w całej w Europie, a także w Azji Środkowej oraz w Iranie W Polsce motyl ten, występuje głównie w północno – wschodniej części Kraju m. in. na Pojezierzu Mazurskim, w Dolinie Biebrzy, Puszczy Białowieskiej oraz w południowo wschodniej części (Beskid Niski, Beskid Sądecki, Bieszczady, Roztocze, Pogórze Przemyskie, Tatry i Pieniny). Izolowane stanowisko tego motyla znajduje się w Sudetach. Dawniej niepylak mnemozyna występował znacznie częściej. Spotykać go można było w Górach Świętokrzyskich, Ojcowie oraz Beskidzie Śląskim. Gąsienice żyją na różnych gatunkach kokoryczy (Corydalis sp.). Motyl lata od połowy maja do początków lipca. Niepylak mnemozyna preferuje tereny umiarkowanie wilgotne. Wolno latające osobniki można spotkań na łąkach, skrajach lasów liściastych. Niepylak mnemozyna jest gatunkiem wysokiego ryzyka, narażonym na wyginięcie ze względu ze względu na postępującą izolację miejsc występowania oraz postępującą sukcesję naturalną zajmowanych przez niego siedlisk. Sytuacja ta szczególnie dotyczy sudeckiej populacji tego motyla. Pozostałe populacje są nadal dość liczne, głównie w południowo - wschodnich i północno - wschodnich rejonach. W Polsce niepylak mnemozyna podlega ochronie prawnej, wpisany jest również do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.

Niepylak apollo (Parnassius apollo)

Niepylak apollo jest jednym z najpiękniejszych i niestety najrzadszych przedstawicieli motyli dziennych Europy. Uroda tego gatunku dorównuje wdziękom motyli tropikalnych. Po części efektowny wygląd niepylaka apollo stał się jedną z przyczyn jego zagłady. Nieodpowiedzialni kolekcjonerzy owadów, nadmiernie wyłapywali co okazalsze osobniki. Gatunek ten stał się symbolem ginącej przyrody w Europie.

Dla zainteresowanych

Niepylak mnemozyna w Sudetach

Sudecka populacja tego gatunku opisana jako podgatunek Parnassius mnemosyne silesiacus Fruhst jeszcze do niedawna uważana była za wymarłą. Pierwsze wzmianki w literaturze dotyczące „śląskiej rasy” niepylaka mnemozyny pochodzą z pracy Wolfa (1927). Odmienność „śląskiej rasy” niepylaka mnemozyny została potwierdzona również przez późniejsze badania naukowców. „Sudeckie” niepylaki mnemozyna mozna poznać po rozległym ciemnym przyprószeniu skrzydeł. Wolf w swojej publikacji podaje również stanowiska występowania tego motyla w Sudetach. Były to usytuowane w Górach Kamiennych części stoku Rogowca i Jeleńca koło miejscowości Grzmiąca, góra Chełmiec koło Wałbrzycha, Dolina Złotej Wody na północ od pasma Granicznika, rejon wioski Trzy Strugi, południowe i południowo-wschodnie stoki Stożka w pobliżu Unisławia Śląskiego oraz dolina pomiędzy masywem Krzywuchy a masywem Włostowej - Suchawy w okolicach Sokołowska. Ponadto gatunek wymieniany był ze Ślęży, masywu Śnieżnika, Gór Bialskich, Gór Sowich oraz Gór Opawskich koło Prudnika.
W latach siedemdziesiątych XIX wieku na skutek intensywnego odławiania motyli, a także niekorzystnych zmian w środowisku niepylak mnemozyna zniknął z wielu stanowisk m. in. w Górach Kamiennych, w Masywie Ślęży, masywie Śnieżnika i w Górach Bialskich. W Górach Sowich spotykany był jeszcze do roku 1900 roku.
W 2003 roku odnaleziono populację niepylaka mnemozyny na nowym, nie podawanym dotąd stanowisku koło góry Bukowiec w okolicach Sokołowska w Górach Kamiennych. Nowe stanowisko to wąska, o długości 600 metrów polana z rośliną żywicielską gąsienic i nielicznymi roślinami kwiatowymi dla postaci dorosłych. Polana w szybkim tempie zarasta świerczyną i obecnie ma kształt wąskiego przesmyku. Miejsce to otacza drzewostan bukowo-świerkowy z domieszką jaworów. Z uwagi na fakt, iż populacja ta wykazuje liczne degeneracje wynikające z braku wymiany genów, jakiekolwiek działania w najbliższym otoczeniu tego stanowiska wymagają wyjątkowej ostrożności. Wskazane byłoby zakończenie eksploatacji pobliskiego kamieniołomu oraz powstrzymanie planów budowy dróg w bezpośredniej bliskości omawianego stanowiska. Siedlisko motyla wymaga natychmiastowego objęcia ochroną.

(Źródło: Janusz Masłowski Uwagi o trzech prawnie chronionych gatunkach motyli dziennych (Lepidoptera, Papilionoidea) w Sudetach, PRZYRODA SUDETÓW t. 8(2005): 81-88)