Występowanie na świecie

Niepylak apollo jest zaliczany do gatunków związanych z chłodnymi, otwartymi obszarami Europy i części Azji. Jego zasięg określa się jako subalpejski i subborealny. Gatunek ten obecnie zamieszkuje góry oraz wyżyny Europy Środkowej i Południowej. Spotkać go można w pasmach górskich Hiszpanii, Włoch, a także w Górach Dynarskich, Alpach i Karpatach. Na północy Europy preferuje zaś obszary nizinne Szwecji, Norwegii, Finlandii, a także Północy Rosji. Motyl spotykany jest również w Azji gdzie występuje od Bajkału, Ałtaju i Mongolii na wschodzie, przez Syberię, Turkiestan, Ural, Kaukaz i Góry Armenii na zachodzie. Zasięg występowania jest silnie porozrywany i ma charakter wyspowy, co związane jest z preferencjami siedliskowymi niepylaka.

 

Alpy w Szwajcarii - jedno z miejsc występowania niepylaka apollo

Preferencje siedliskowe niepylaka apollo, jego biologia, a także przystosowanie do specyficznych warunków klimatycznych pozwalają zakwalifikować ten gatunek do grupy zwierząt związanych z obszarami tundry. Przypuszcza się, że apollo „przywędrował” do Europy wraz z kolejnymi zlodowaceniami z zachodu Azji. Według tej hipotezy istniejący już w pliocenie, przedstawiciele rodzaju Parnasiuss stopniowo rozprzestrzeniali się po całej Palearktyce. Ojczyzną niepylaków był zapewne obszar pomiędzy Mongolią, a Tybetem. Ekspansja gatunku następowała wraz z nastającymi ochłodzeniami klimatu. Ochłodzeniom klimatu towarzyszy ich osuszanie. Skutkiem czego powierzchnia lasów ulegała redukcji, a w ich miejscu pojawiała się roślinność trawiasta.
Najprawdopodobniej, na obszarze dzisiejszej Polski motyl ten osiedlał się kilkakrotnie. Wraz z ustępowaniem lądolodów pojawiły się dogodne warunki dla rozwoju niepylaków, które mogły wówczas zasiedlać większą część kraju. Wraz ze stopniowym ocieplaniem się klimatu, środowiska stepowo – tundrowe były zastępowane lasami iglastymi. Wobec tych zmian areał zajmowany przez niepylaki uległ porozrywaniu i ograniczeniu. Izolacja poszczególnych populacji skutkowała powstawaniem wielu ras i podgatunków. Procesowi temu sprzyjały niewielkie zdolności migracyjne niepylaków apollo, a także podatność na tworzenie lokalnych form nawet przy niewielkim tylko zróżnicowaniu warunków środowiskowych.
Opisanych zostało kilkaset różnych form niepylaka, z których ponad 100 zakwalifikowano jako podgatunki. Niestety wiele z nich wyginęło, a dowodowe okazy znaleźć można jedynie w starych zbiorach muzealnych. Na terenie Polski obecnie występują dwa podgatunki niepylaka apollo, choć w przeszłości występowało ich co najmniej siedem (zobacz: Niepylak apollo w Polsce).

Dla zainteresowanych:

Wbrew rozpowszechnionemu poglądowi niepylak apollo nie jest gatunkiem górskim. Na całym zasięgu swojego występowania, motyl ten spotykany był zarówno w górach jak i na nizinach. Współcześnie, ze względów klimatycznych, oraz a powodu zanikania odpowiednich siedlisk, apollo występuje głównie na obszarach górskich. Ta tendencja jest szczególnie widoczna w południowej części zasięgu gatunku. Z kolei w klimacie chłodnym, na północy Europy, niepylak znajduje dogodne warunki rozwoju głównie na nizinach. Stąd klasyfikuje się go jako gatunek tundrowy.
Przystosowanie do zimnego klimatu niepylaka apollo przejawia się m. in. w jego cyklu rozwojowym. Młode gąsienice rozwijają się początkowo wewnątrz jaj. W osłonkach przechodzą okres diapauzy zimowej. Podczas letargu mogą one wytrzymać nawet trzydziestostopniowe mrozy. Wykluwają się wczesna wiosną. Cały cykl przeobrażenia przebiega bardzo szybko. Wraz z początkiem lata pojawiają się postacie dorosłe. Aktywność osobników w dużej mierze uzależniona jest od warunków pogodowych. Zarówno gąsienice jak i postacie dorosłe preferują duże nasłonecznienie, zaś wszelkie anomalie pogodowe mogą w znacznym stopniu zredukować liczebność populacji (zobacz: Cykl życiowy niepylaka apollo).