Nieplylak apollo

z tym tematem związany jest scenarisz lekcyjny SL 45/69

Łuski na skrzydłach niepylaków

Włoski i łuski na skrzydle niepylaków mają różną formę. Na przezroczystym brzegu skrzydła znajdują się łuski wąskie, o wrzecionowatym kształcie, zbliżonym do włosów. Im bliżej nasady skrzydła tym łuski stają się szersze, o bardziej owalnym zarysie.

Budowa zewnętrzna postaci dorosłych

Niepylak apollo jest jednym z największych motyli Europy. Rozpiętość skrzydeł wynosi do 8 cm. Białe, szerokie skrzydła tego motyla ozdobione są licznymi plamami. Na przednim skrzydle znajduje się pięć czarnych, nieregularnych kropek oraz szara, zygzakowata przepaska. Tylne skrzydło zdobią dwie czerwone plamy z czarnymi obwódkami, tworzące charakterystyczne dla gatunku „oczka”. Podobny rysunek znajduje się na spodniej stronie skrzydeł (zobacz też: Rysunek na skrzydłach motyli).

Brzegi skrzydeł oraz ich spodnia strona są prawie zupełnie pozbawione łusek (pyłku), stąd nazwa rodzaju „niepylak”. Ciało motyla pokrywają gęste włoski stanowiące ochronę przed zimnem. Ubarwienie wśród niepylaków jest zmienne, występuje wiele lokalnych form barwnych tego motyla (zobacz też: Nazwa niepylaka apollo). Gatunek charakteryzuje się również nieco innym ubarwieniem obu płci (zobacz też: Dymorfizm płciowy motyli). Przednie skrzydła samic są większe, o wyraźnie ciemniejszym napyleniu.

Ten piękny i okazały owad od dawna wzbudzał zainteresowanie biologów. Tak niepylaka apollo opisuje Maksymilian Siła – Nowicki (1865), sławny polski zoolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, badacz fauny i flory tatrzańskiej, pionier ochrony przyrody w Polsce, współtwórca Towarzystwa Tatrzańskiego: „ciało kosmate, różki krótkie, obrączkowane z długą i grubą główką, głaszczki wystające, trochę wznoszące się, z wyraźnym wierzchołkowym członkiem kończatym, ze spodu kosmate. Skrzydła białe, górne o czarnych planach, dolne o dwóch okach czerwonych”.

 

 

Budowa zewnętrzna jaj, gąsienic, poczwarek

Jaja niepylaków apollo są białawe, bocznie spłaszczone. Młode gąsienice początkowo są koloru czarnego z ciemnymi włoskami, co sprzyja ich szybkiemu nagrzewaniu. Po kilku wylinkach zyskują kontrastowe plamy, które służą odstraszaniu drapieżników. Kolor plam zmienia się wraz z kolejnymi wylinkami gąsienic od żółtego, poprzez czerwony, kończąc na pomarańczowym u gotowych do przepoczwarczenia larw. Na ciele starszych gąsienic pojawiają się również niewielkie niebieskawe brodawki. Na przednim segmencie tułowia gąsienic znajdują się charakterystyczne wypustki zwane osmeterium, które służą do odstraszania drapieżników. Poczwarki niepylaków są krótkie, pękate, pokryte jasnoniebieskim nalotem. Znajdują się w luźnych oprzędach (zobacz też: Cykl życiowy niepylaka apollo).